Mekanizmalı tepkimeler birden fazla tepkimenin farklı hızlarda arka arkaya gerçekleşmesi sonucu elde edilir.
Örnek: 2NO2(g) + F2(g) –> 2NO2F(g) tepkimesi
- NO2(g) + F2(g) –> NO2F(g) + F(g) (Yavaş)
- NO2(g) + F(g) –> NO2F(g) (Hızlı)
basamaklarından elde edilir.
Bu durumda hız bağıntısı net tepkimeye göre değil, YAVAŞ ADIMA (BASAMAĞA) göre yazılır.
R = k.[NO2].[F2]
Derece = 2
Mekanizmalı tepkimelerde hızı belirleyen adım YAVAŞ ADIMDIR. (Yavaş adım aynı zamanda aktifleşme enerjisi büyük olan adımdır.)
Derece:
Hız bağıntısındaki üsler toplamıdır.
(Mekanizmalı tepkimelerde hız bağıntısı yavaş adıma göre yazılır.)
Molekülerite:
Mekanizmalı (çok basamaklı) tepkimelerde net tepkimedeki molekül sayısıdır!
Molekülerite ile derece aynı olmak zorunda değildir!
Molekülerite = 1 ise tepkime unimoleküler (Örnek: O3 –> O2 + O)
Molekülerite = 2 ise tepkime bimoleküler (Örnek: 2HI –> H2 + I2)
Molekülerite = 3 ise tepkime trimoleküler… (Örnek: 2NO + O2 –> 2NO2)
X + 2Y + Z –> K + 2L tepkimesi için belli bir sıcaklıkta farklı derişimlerle yapılan deney sonuçları aşağıdaki gibidir:
Bu sonuçlara göre tepkimenin,
- Hız bağıntısını,
- k sabitini,
- Derecesini,
- Moleküleritesini
bulunuz.
A + 3B + 2C –> K + 4M net tepkimesi için,
- Hacim yarıya indirildiğinde hız 8 katına çıkıyor.
- A derişimi sabit tutulup, B ve C derişimleri 3 katına çıkarıldığında hız 27 katına çıkıyor.
- B derişimi sabit tutulup A ve C derişimleri yarıya düşürüldüğünde hız yarıya iniyor.
Buna göre, bu tepkimenin hız bağıntısını, derece ve moleküleritesini bulunuz.