Tuzlar asidik, bazik ve nötr olmak üzere 3’e ayrılır.
Nötr Tuzlar
Kuvvetli asit ve kuvvetli bazların tepkimesinden elde edilen tuzlardır.
Örnek: NaCl tuzu kuvvetli baz NaOH ile kuvvetli asit HCl’nin tepkimesi sonucu elde edilir.
Asidik Tuzlar
Kuvvetli asit ve zayıf bazların tepkimesinden elde edilen tuzlardır.
Örnek: NH4Cl tuzu zayıf baz NH3 ile kuvvetli asit HCl’nin tepkimesi sonucu elde edilir.
HCl + NH3 → NH4Cl
-◊- Asidik tuzlar suda çözündüğünde sudaki H+ iyonu derişimini artırırlar.
NH4Cl(suda) ⇔ NH4+(suda) + Cl–(suda)
Zayıf baz NH3’ün konjuge asidi
NH4+: Asidiktir, sulu ortamda suya H+ iyonu vererek bazına (NH3) dönüşür ve H3O+ iyonu açığa çıkar. Buna hidroliz denir.
NH4+(suda) + H2O(s) ⇔ NH3(suda) + H3O+(suda)
Bu tepkime hidroliz tepkimesidir ve bu tepkimenin denge sabiti NH4+‘nın hidroliz (asitlik) sabitidir.
NH3 ve NH4+ konjuge asit-baz çiftidir ve NH3 için bazlık sabiti Kb, NH4+ için asitlik sabiti Ka’dir. (İkisi için Ka x Kb = Ksu olduğunu biliyoruz.)
Buradan yola çıkarak NH4+(suda) + H2O(s) ⇔ NH3(suda) + H3O+(suda) tepkimesinin denge (hidroliz) sabitinin NH4+ için Kh = Ka = Ksu / Kb olduğunu söyleyebiliriz.
Sonuç: NH4Cl tuzu suda çözündüğünde H3O+ iyonu açığa çıktığına göre asidik tuzdur.
Bazik Tuzlar
Zayıf asit ve kuvvetli bazların tepkimesinden elde edilen tuzlardır.
Örnek: CH3COONa tuzu, zayıf asit olan asetik asit (CH3COOH) ve kuvvetli baz NaOH’ın tepkimesi sonucu elde edilir.
CH3COOH + NaOH → CH3COONa + H2O
-◊- Bazik tuzlar suda çözündüğünde sudaki OH– iyonu derişimini artırırlar.
CH3COONa(suda) ⇔ CH3COO–(suda) + Na+(suda)
Zayıf asit CH3COOH’ın konjuge bazı
CH3COO–: Baziktir, sulu ortamda sudan H+ iyonu alarak asidine (CH3COOH’a) dönüşür ve OH– iyonu açığa çıkar. Buna hidroliz denir.
CH3COO– + H2O ⇔ CH3COOH + OH–
Bu tepkime hidroliz tepkimesidir ve bu tepkimenin denge sabiti CH3COO–‘nın hidroliz (bazlık) sabitidir.
CH3COOH ve CH3COO– konjuge asit-baz çiftidir ve CH3COOH için asitlik sabiti Ka, CH3COO–için bazlık sabiti Kb’dir. (İkisi için Ka x Kb = Ksu olduğunu biliyoruz.)
Buradan yola çıkarak CH3COO– + H2O ⇔ CH3COOH + OH– tepkimesinin denge (hidroliz) sabitinin CH3COO– için Kh = Kb = Ksu / Ka olduğunu söyleyebiliriz.
Sonuç: CH3COONa tuzu suda çözündüğünde OH– iyonu açığa çıktığına göre, bazik tuzdur.
NOT: Çapı küçük, yükü büyük olan Cu+2, Cr+3, Al+3, Fe+3 gibi metal katyonları da su ile etkileştiğinde H3O+ iyonu oluşur. Bu iyonların tuzları da asidik özellik gösterir.
Fe+3 + 2H2O ⇔ Fe(OH)+2 + H3O+
HNO3, HCl, H2SO4: Kuvvetli asit HF, CH3COOH: Zayıf asit
NaOH, KOH: Kuvvetli baz NH3: Zayıf baz
Asit ve bazlar için verilen bilgilerden yola çıkarak aşağıda verilen tuzların
a) türünü (asidik/bazik/nötr) ve hidroliz olup olmayacaklarını belirtiniz.
b) hidroliz olan tuzların hangi iyonlarının hidroliz olacaklarını belirtiniz.
- NH4NO3
- Na2SO4
- CH3COONa
- KNO3
- (NH4)2SO4
- NaCl
- CH3COOK
- KCl
- NaF
HNO3, HCl, H2SO4: Kuvvetli asit HF, CH3COOH: Zayıf asit
NaOH, KOH: Kuvvetli baz NH3: Zayıf baz
Asit ve bazlar için verilen bilgilerden yola çıkarak aşağıda verilen tuzların
a) türünü (asidik/bazik/nötr) ve hidroliz olup olmayacaklarını belirtiniz.
b) hidroliz olan tuzların hangi iyonlarının hidroliz olacaklarını belirtiniz.
- NH4NO3 (Asidik tuz, NH4+ iyonu hidroliz olur, suya H+ iyonu verir.)
- Na2SO4 (Nötr tuz, hidroliz olmaz.)
- CH3COONa (Bazik tuz, CH3COO– iyonu hidroliz olur, sudan H+ iyonu alır.)
- KNO3 (Nötr tuz, hidroliz olmaz.)
- (NH4)2SO4 (Asidik tuz, NH4+ iyonu hidroliz olur, suya H+ iyonu verir.)
- NaCl (Nötr tuz, hidroliz olmaz.)
- CH3COOK (Bazik tuz, CH3COO– iyonu hidroliz olur, sudan H+ iyonu alır.)
- KCl (Nötr tuz, hidroliz olmaz.)
- NaF (Bazik tuz, F– iyonu hidroliz olur, sudan H+ iyonu alır.)