Gaz fazında gerçekleşen tepkimelerde;

  • Sabit sıcaklıkta basıncı artırmak için hacim azaltılabilir.

VEYA

  • Sabit sıcaklıkta hacim artırılırsa gazların basıncı (derişimleri) azaltılabilir.

Bu gibi durumlarda dengedeki bir sisteme hacim değiştirilerek bir etki yapıldığında, tepkimenin hangi tarafında diğerine göre daha fazla azalma olursa sistem o taraftaki maddelerin basınçlarını (derişimlerini) artırmak üzere o yöne kayar.

Örnek:

N2(g)  + 3H2(g)   ↔    2NH3 (g)          tepkimesi sabit sıcaklıkta dengede iken:

Kabın hacmi artırılırsa:

    • Tüm maddelerin basınçları (derişimleri) azalır.
    • Girenlerde daha fazla mol sayıda gaz bulunduğundan girenler yönünde derişim azalması daha çok olur.
      • Bu yüzden tepkime girenler yönüne kayar.
    • Sistem yeniden dengeye gelinceye kadar girenlerin derişimleri artar.
      • Yeni dengede girenlerin derişimleri etki yapılmadan önceki değerinden düşük olur.
    • Sistem yeniden dengeye gelinceye kadar ürünlerin derişimleri azalır.
      • Yeni dengede ürünlerin derişimleri etki yapılmadan önceki değerinden düşük olur.
    • Denge sabiti K’nin değeri değişmez. (Çünkü sıcaklık sabit!!!)
  • Her iki taraftaki gaz maddelerin mol sayıları eşitse, basınç (derişim) hacmin etkisiyle değişir ANCAK denge değişmez.

Örnek:

SO3(g) + NO(g) ↔ SO2(g) + NO2(g)                        tepkimesi sabit sıcaklıkta dengede iken:

    • Hacim artırılırsa tüm maddelerin derişimi (basıncı) azalır.
    • Hacim azaltılırsa tüm maddelerin derişimi (basıncı) artar.
    • Hacim değiştirilirse denge sabiti değişmez. (SICAKLIK SABİT)
    • Hacim değiştirilirse tepkime herhangi bir yöne kaymaz. (her iki yönde MOL SAYILARI EŞİT)

Sulu Çözeltilerde;

Dengedeki bir sisteme bir miktar saf su eklenirse, kaptaki tüm sulu çözeltilerin derişimleri azalır.

Tepkimenin hangi tarafında derişim azalması daha fazla olursa, sistem derişimleri artırmak üzere o yöne kayar.

Örnek:

Zn(k) + 2AgNO3(suda) ↔ Zn(NO3)2(suda) + 2Ag(k)                           

tepkimesi dengedeyken sabit sıcaklıkta kaba bir miktar saf su eklenirse;

  • AgNO3 ve Zn(NO3)2 çözeltilerinin derişimleri azalır.
  • Girenlerde çözelti mol sayısı daha fazla olduğu için o yönde derişim azalması daha fazla olur.
    • Tepkime girenler yönüne kayar.
  • Denge sabitinin Kc’nin değeri değişmez.

Derişimin Dengeye Etkisi
Sıcaklığın Dengeye Etkisi